ชื่อสมุนไพร | กกกันดาร |
ชื่ออื่นๆ | หญ้าแฝกดำ, หญ้าเวียน (อุบลราชธานี), หญ้ากงจักร, เข็มพ่อหม้าย, เส้นขนพันธุรัตน์, หญ้าขนตาช้าง, หญ้าเข็มนาฬิกา, หญ้าพุ่งชู้, หนวดฤาษี, หนวดเสือ |
ชื่อวิทยาศาสตร์ | Fimbristylis insignis Thwaites. |
ชื่อพ้อง | Fimbristylis petrogena Ohwi, Fimbristylis thwaitesii Boeckeler, Iria insignis |
ชื่อวงศ์ | Cyperaceae |
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้ล้มลุกอายุหลายปี มีเหง้าสั้น หนา ไม่ค่อยแตกแขนงออกไป ลำต้นเป็นรูปสามเหลี่ยม เรียบเกลี้ยง สูง 20-40 เซนติเมตร ออกเป็นกอแน่นต้นเดียว ไม่ออกรวมกันหลายต้นเป็นกระจุก ใบเดี่ยว เรียงเวียนสลับรอบลำต้น มองเห็นเป็นวงใกล้พื้นดิน ใบบิดหมุนเป็นเกลียวที่ส่วนปลายคล้ายกงจักร แผ่นใบรูปแถบถึงรูปเคียว กว้าง 1-4 มิลลิเมตร ยาว 5-18 เซนติเมตร ปลายใบกลม หลังใบเป็นมันเกลี้ยง ขอบใบเรียบเป็นคลื่น มีขนสาก ใบหนาคล้ายแผ่นหนัง แผ่นใบตอนโคนเป็นกาบหุ้มลำต้น กาบใบสีเขียวอ่อน ดอกแบบช่อแยกแขนง รูปทรงกระบอกแบน ขนาด 2-4 เซนติเมตร อาจแยกออกได้ 3-5 แขนง ช่อย่อยแบบช่อเชิงลด แต่ละแขนงมีดอกย่อยมาก จำนวน 10 ดอก หรือมากกว่า มีขนาดกว้าง 4 มิลลิเมตร ยาว 10-20 มิลลิเมตร รูปกระสวยแกมทรงกระบอก กาบช่อย่อย (glume) รูปไข่ สีน้ำตาลเข้ม เรียงซ้อนเหลื่อมกันเป็นวง รูปขอบขนาน ขนาดประมาณ 6 มิลลิเมตร ส่วนปลายเป็นติ่งหนาม ใบประดับเป็นเกล็ด 2-3 อัน ยอดเกสรเพศเมีย 3 อัน ก้านชูยอดเกสรเพศเมีย 3 อัน ขนาด 4-5 มิลลิเมตร ส่วนฐานพองออก ส่วนปลายมีขนครุย ไม่เชื่อมติดกัน เกสรเพศผู้ 3 อัน รูปขอบขนาน ขนาด 2 มิลลิเมตร ผลแห้งไม่แตก ขนาดเล็ก รูปสามเหลี่ยมกลับถึงรูปไข่กลับ กว้าง 0.8-1 มิลลิเมตร ยาว 1-1.25 มิลลิเมตร เปลือกแข็ง มีสามสัน ปลายตัด เมื่อแก่มีสีออกเทาดำ มีเมล็ดเดียว ออกดอกและติดผลราวเดือนมิถุนายน
ลักษณะวิสัย
ใบ
ใบ
ดอก และ ใบ
ดอก และ ใบ
ดอก
สรรพคุณ
ยาพื้นบ้านอีสานใช้ ทั้งต้น มีรสจืด ต้มน้ำดื่ม ขับปัสสาวะ